Buiten was het donker. Decemberregen teisterde in vlagen de ramen van het pand waar stichting Bridge to Better Future ongedocumenteerde vreemdelingen helpt, traint en bij een  duurzame terugkeer naar hun thuisland begeleidt. Mijn werkdag zat er op. Op het moment dat ik mijn computer uitzette klonk de bel. Ik stond op en bevond me halverwege de trap toen de gong opnieuw, nu onophoudelijk door het pand galmde. Ik versnelde, pakte de klink en ontsloot de deur. Deze waaide met kracht open. Een ijzige wind striemde langs mijn wangen de hal in. Ik schrok. Een vrouw hing uitgeput tegen de deurpost. Druppels vormden een ragfijn web over haar kroezende haar. Lompen plakten om een mager lijf, rood doorlopen, ogen staarden hol naar een teen die uit haar schoen stak. De bel verstomde. ‘Help!’ stootte ze nauwelijks hoorbaar uit en zakte door haar knieën. Ik ving haar op, ondersteunde haar naar binnen en bood haar thee aan. Dankbaar warmde ze even later haar handen aan het glas. ‘Wie ben je? Wat kan ik voor je betekenen?’ Ze zweeg en richtte haar hoofd moeizaam op. Tranen lieten glimmende sporen na op haar grauwe, ingevallen wangen, bungelden kort aan haar kin om dan op het tafelblad uiteen te spatten. Ze hoestte: ‘Ik ben… Grace.’ Een huilbui belette haar verder te praten. Mijn hand op haar schouder voelde haar spieren zachter worden. Ze nam een slok: ‘Zo graag.’ Ik opende mijn mond, maar voordat ik iets kon zeggen, vervolgde ze: ‘Voor mijn kinderen.’ Ze liet haar hoofd op tafel landen en zuchtte: ‘Goede moeder zijn…’

Ze vertelde haar levensverhaal: ‘In Ghana werd ik uitgehuwelijkt. Na de trouwdag bleek dat ik niet zijn enige echtgenote was. Het waren geen gelukkige wittebroodsweken. Het begon met slagen in mijn gezicht wanneer ik niet deed wat hij van me verlangde. Later gebruikte hij zijn vuisten, stokken en andere voorwerpen waarmee hij zijn agressie op mij botvierde. Hij vernederde me in het bijzijn van anderen, verkrachtte me en joeg mij met de dag meer angst aan. Hij leek wel bezeten, zoals hij tegen me tekeer ging. De situatie verergerde toen ik zwanger raakte: ik viel ten prooi aan pesterijen en dreigementen van zijn jaloerse andere vrouw. Ik baarde hem vier kinderen. Twee overleden onder dubieuze omstandigheden. Vergiftigd! Daar ben ik van overtuigd. Van enig zelfrespect was inmiddels niets meer over. Ik kon alleen nog denken aan de veiligheid van mijn nog levende kinderen. Toen hij met haar een dag weg was, heb ik mijn spullen gepakt, de kinderen bij familie ondergebracht, geld geleend en Ghana ontvlucht. Op zoek naar een betere toekomst voor mijn kinderen.’ Ze zweeg. ‘Hoe…?’ wilde ik vragen. Indringend keek ze me aan: ‘De vlucht heb ik verdrongen. Daar kan ik niet over praten. Te gruwelijk. Ik ben bang. Mijn kinderen lopen gevaar als ik hierover vertel.’ Ik begreep het. De ervaringen met vele vluchtelingen in de afgelopen 10 jaar hebben me geleerd om trauma’s niet onnodig op te rakelen. ‘En nu?’ vroeg ik. Haar doffe ogen waar alle hoop uit was vervlogen staarden langs me: ’Ik weet het echt niet meer. In Nederland zocht ik asiel, kreeg medische en psychische hulp. Mijn wonden behandelden ze en er werd PTSS gediagnosticeerd. Weet je? Alle ellende was het me waard geweest, als mijn kinderen tenminste hier…’ Ze brak. Ik vroeg tegen beter weten in: ‘De asielaanvraag?’ Ze schudde haar hoofd: ‘Ik belandde op straat, zonder geld, papieren en eigenwaarde. Overdag zwierf ik door het voor mij koude Amsterdam. ’s Nachts zocht ik een slaapplek op het station, waar ik keer op keer werd weggestuurd. Ik kon en wilde niet meer. Wat had mijn leven nog voor zin? Zo trof een hulpverlener me aan en bracht me in contact met Loket voor opvang en met stichting Bridge to Better Future.’ Ik vroeg: ‘Wat zou je nu het liefste willen?’ Haar blik ging omhoog: ’Terug naar mijn kinderen. Alles beter dan hier op straat leven. Ik wil een goede moeder voor hen zijn, maar weet niet hoe.’

Ik nodigde haar uit voor onze Small Business training en het Empowerment Programma, waarmee al meer dan 420 vluchtelingen succesvol een onderneming zijn begonnen in hun geboorteland. Het lukte haar vertrouwen te winnen in onze aanpak, in mij en vooral weer in zichzelf. Haar motivatie en kracht namen toe. We praatten intensief om haar wensen en capaciteiten te vertalen naar levensvatbare activiteiten om in het levensonderhoud van haar kinderen te voorzien, schreven een bedrijfsplan en regelden praktische zaken. Toen brak het moment aan om de plannen uit te voeren. Het beeld van Grace op Schiphol vergeet ik nooit. De teneergeslagen, doorweekte en verzwakte dakloze die nog maar kort geleden over de drempel strompelde was inmiddels veranderd in een trotse Afrikaanse powervrouw met stralende, bruine ogen. Ze omhelsde me warm en liep vervolgens met opgeheven hoofd naar de incheckbalie. Haar eerste succes boekte ze door het overgewicht aan benodigde spullen langs de baliemedewerkster te loodsen. Met een triomfantelijke knipoog draaide zich ze om en verdween om de hoek richting de douane. ‘Heel veel succes, Grace!’ riep ik nog na en hoopte op een spoedig teken van leven.

Dat kwam weken later als inkomend videogesprek. Ik nam op. Mijn scherm toonde een trotse Ghanese met een pet op haar hoofd. Onder de klep sprankelende ogen en een glimlach die haar gezicht van oor tot oor sierde. ‘Met Grace, directrice van een NGO!’ schaterlachte ze: ‘Het gaat geweldig. Inmiddels heb ik woonruimte. Mijn oudste kind is al bij me terug. De jongste volgt binnenkort. Ik voel me weer thuis, thuis in Ghana…’